Cvjetovi zla Lektira za skolu Lektirus

CHARLES BAUDELAIRE:




Bilješke o piscu:

Charles Baudelaire (1821. - 1867.), francuski liričar, književni i likovni kritičar, autor izvanrednih pjesama u prozi, najznačajnija je pjesnička ličnost za modernu europsku poeziju, za njen pjesnički izraz i tematiku te za sve njene teorijske preokupacije. Nesporazumi i trzavice u obitelji s majkom, poznanstvo s mulatkinjom Jeanne Lemer (poznata pod imenom Jeanne Duval), krajnje nesređen život (pokušaj samoubojstva), duboki sukobi s društvom, prevođenje E. A. Poea, odlučni su poticaj u njegovoj poeziji. Ali je Baudelaire u izboru motiva, izraza, jezika, ugođaja i atmosfere potpuno nova i izvorna pjesnička ličnost. Među modernim pjesnicima prvi je prikazao sumornost urbanih situacija i perspektiva, obrađujući njihove potpuno nove, ali i šokantne, do tada nezamislive motive. Glavno autorovo djelo Cvjetovi zla (1857, drugo izdanje 1861. i treće izdanje 1869.) izazvalo je svestranu diskusiju. Ipak Baudelairovi poetski motivi, sugestivnost potpuno novih metafora, snaga i neposredna životnost simbola, najviša dotjeranost jezika, složenost u zapažanjima, oživljavanje sinestezije izborili su Baudelairovim ostvarenjima neprijeporna priznanja.



Bilješke o djelu:

Charles Baudelaire posve je originalna i individulana pjesnička ličnost.

On je u punom smislu riječi preteča simbolizma i moderne poezije uopće,

a njegova pjesnička zbirka Cvjetovi zla sadrži sve elemente kasnije simboličke poezije. Baudelaire se u svemu odupire dotadašnjim lirskim konvencijama, bile one tematskog ili formalnog karaktera. Umjesto romantičarskog sentimentalizma i pejzažnih motiva, Baudelaire otkriva nove ljudske senzibilitete. Ostajući u svom vremenu, zatvarajući se u ugođaje urbane sredine i zatvorene vidike, on analizira vlastita osjećajna stanja: svoje nemire, tjeskobe, doživljavanja smrti kao osnovnih opsesija. Iz tih osjećajnih stanja izbija i neodređen pjesnikov revolt koji se manifestira u ciničnom odnosu prema ljudima i životu: hvali ono što je nemoralno, nezdravo, odvratno - satanizam. Baudelairova poezija prodire duboko u psihu, to je obraćanje svom dubokom “ja”, punom tajnovitosti, nedefinirasnsti, groze, tamnih i nejasnih slutnji. Baudelaire realnu stvarnost doživljava kao neorganizirano i porazbacano mnoštvo slika i oznaka koje svoj smisao i sklad dobivaju tek u mašti stvaraoca te se tako pretvaraju u njegovu subjektivnu realnost. Baudelairovi Cvjetovi zla djelo je koje je izazvalo veliki skandal. Za ono vrijeme previše slobodno, našlo se na sudu, neke su pjesme bile zabranjene. Međutim ni to nije spriječilo ogroman Baudelairov uspjeh koji je očit i danas.





Prokleti se pjesnik na početku Cvjetova zla obraća čitaocu, on sebe na neki način uspoređuje s čitaocem, sa svim čitateljima, sa sveukupnim čovječanstvom.

-----------------------------------------------------------------------------------

“Jedino dodada! - Kroz beskrajne sate

Dok sanja vješala, puši lule skromne.

Znaš je čitatelju, nekaznicu lomnu

Hipokrite stari - moj jednaki- brate!”

                                (Čitatelju)

-----------------------------------------------------------------------------------



Baudelaire čitave cikluse pjesma posvećuje ženama. Njegov odnos prema ženi izuzetno je čudan. Za razliku od ostalih pjesnika koji su ženu uzdizali do nebeskih visina, Baudelaire prezire ženu nazivajući je s demonom, mučenicom, prokletnicom.

-----------------------------------------------------------------------------------

“Djevice, demoni, mučenice bijedne !

U preziru zbilje i njezinih uza

Sve beskraja žedne nezbludne il’ čedne,

Čas krikova prene, a čas prene suza,

Nad našim se paklom, munja nadsrne,

Grči duša moja: žali vas i voli,

Jer ko ganje peće žeđ muka žene,

Srca vaša - mize ljubavi i boli!”

            (Prokletnice)

-----------------------------------------------------------------------------------



Žene Baudelaire smatra ograničenim, glupim i sposobnim samo da zadovoljavaju muškarca. Išao je iz krajnosti u krajnost, čudi se što žena ima pristup u crkvu. Žene koje su inspirirale Baudelaire bile su Jeanne Duval ili Crna Venera, Apolonije Sabatier, Bijela Venera i Marije Danlrme Madona. Crna Venera bila je mulatkonja i Baudelaire je njoj posvetio čitav jedan ciklus pjesama: Nakit, Egzotični miris, kosa, Vampir, Zeba. Crna Venera je prostitutka, monstruozna mješanka, lažljiva, nemilosrdna, samouvjerena i alkoholičarka koju  pjesnik ipak pretvara u predivnu djevojku.

-----------------------------------------------------------------------------------

“Dugo! Uvijek! U kosu ću ti tkati

Rubine, safire, dare skupocijene!

Želji ćeš se mojoj uvijek odazvati.

Jer ti si mi čaša sanje dragocjene

Iz koje ispari vino uspomene! “

                                          (Kosa)

-----------------------------------------------------------------------------------









“Ni sni opijuma ni tajanstva tame

Tako me ne mame kao slast usana,

K tebi žudnje idu poput karovana

Da ne sjaje zjena gase žeđu čame.

                                              (Sed not satiatia)

-----------------------------------------------------------------------------------



Bijela Venera i Madona bile su manje važne žene za Baudelaierevo pjesničko stvaralaštvo, no i o njima je ispjevao pjesme u kojima je iskazao svoju nadljudsko umijeće.

-----------------------------------------------------------------------------------

“Sagradit ću za te, o Madono moja,

na dnu svojih žalosti bez broja,

Izdupsti u kutu svog srca najcrnijem

Daleko od svijeta tek da te sakrijem,

Skrovište za te modro i pozlaćeno.



Načinit ću noževa sedam, bez smijeha

Brusit ću ih kao majstor igve svoje

I u dno naciljati ljubavi svoje,

Zabosti ih u srce ti prestrašeno,

Srec rasplakano, Srce zagušeno!

                (Jednoj Madoni)

-----------------------------------------------------------------------------------



Ljubav se dijeli na dvije komponente, seks i erotiku. Seks je često fizički kontakt, dok je erotika nešto duhovno što se događa u čovjekovoj psihi i što obično nema nikakve veze s fizičkim kontaktom. U Baudelairovim pjesmama prevladava erotika i ljubavni zanos prema ženama simbolima ljepote i zla koje pjesnik istovremeno voli i mrzi.

-----------------------------------------------------------------------------------

“U postelju skrivaš zvijezde same,

O nečista ženo, okrutna od čame!

Da ti se u igri posobone zubi

U jaslama trajnim novo srce ljubi.”

-----------------------------------------------------------------------------------



Baudelaire, prokleti pjesnik, bio je kontraverzan ličnost za svoje vrijeme o čemu svjedoče i njegove pjesme. Trebalo je proći mnogo godina da bi puk shvatio vrijednost njegovih stihova. Vodile su se mnoge polemike oko toga da li je ono što je bolesno u stvarnosti bolesno i u umjetnosti. Baudelaire je bio zasigurno psihički nestabilna i nezadovoljna osoba koja nije bila zadovoljna svojim životom i koja je spas pronalazila u opijumu i alkoholu. No svakako je to njegovo nesređeno psihološko stanje napravilo od njega jednog od najboljih pjesnika svih vremena.







-----------------------------------------------------------------------------------

“ Sva priroda hram je gdje stupovi živi

Izrijecima mutnim ponekad se glase:

kroz šumu simbola čovjek probija se

i pod njinim prisnim pogledima živi.”

                                              (Suglasja)

-----------------------------------------------------------------------------------



U pjesmi Suglasja Baudelire je iznio vlastitu poetiku. Osnovni je zadatak pjesnika da uočava i pronalazi u toj “šumi” simbola analogije, suglasnosti, a ta srodnost svih elemenata prirode poetski se može izraziti samo simbolom, usporedbom, metaforom, alegorijom. Baudelaire je svojom poezijom, unoseći u nju ponovo subjektivni osjećaj kao bitnost, ali ne u romantičarskom smislu, ne iznoseći toliko goli osjećaj koliko “dušu”, psihu čovjeka - a s druge strane ostvarujući posebnu viziju života - doista otvorio put poeziji i uopće stvaralaštvu simbolista, koji će se pojaviti kao direktna reakcija na parnasovce i njihovu poeziju.